METAVERSE ve VERGİLENDİRME

Prof. Dr. Ersan ÖZ

Metaverse. Hayatımıza, diğer siber alem araçları gibi çok hızla giren bir digital gerçeklik alanı. Kripto paralarla alışveriş yapabildiğiniz, sizi temsil eden avatarlarınızla hayat bulduğunuz sanal dünya. Tabi burada diğer teknik özelliklerini açıklamakla uğraşmayacağız. Bize daha ziyade vergi alemine etkisi lazım.

Pandemi ve sonrasındaki ivmeyle birlikte teknoloji ve araçlarına yönelim %500 arttı. Tüm sektörlerde. Mesela Fintech (finansal teknoloji) sektörüne 2021 de 210 MR Dolar yatırım yapılmış ve sektörde 30 dan fazla şirket var, büyüme devam ediyor. Temel Problem: Sektörde yazılım geliştirilmesi değil, sürdürülememesi, ticari destek devam etmeyince yazılım çöplükleri oluşması. Peki çözüme kafa yoruyormuyuz?

Metaverse bize neleri tartıştırıyor..Vergilendirilecekmi?, hangi gelir unsuruna girer?, sanal topraklar, telif hakları, gelir vergileri, vergi planlaması, vergi denetimleri,  vergilendirmede temsil, vergi mahkemesinde temsilcilik, grup eğitim & konferanslar, uluslararası vergilendirmeye etkileri vb.

Metaverse sanal evreninde vergilendirme yetkisi kime ait? Hangi devlet egemen? Mülkilik/şahsilik ilkeleri bu alemde işleyecekmi?, Avatar benim kişiliğimmi? Metaversede satış yapan şirketlere yaptırılacak kesintiler vergi mi ücret mi veya başka ne ile isimlendirilebilir?

ABD merkezli Citigroup, Metaverse ekonomisinin 2030 yılına kadar 8 ile 13 trilyon dolar arasında büyüyeceğini tahmin etmiş. Metaverse kullanıcı sayısının da beş milyar kişiye kadar yükselebileceğini öngörüyor, bu gidişle çok yakın gelecekte bu rakamları görebiliriz. Metaverse’in değeri 21 milyar doları aştı. Piyasanın önümüzdeki iki yıl içerisinde 1 Trilyon dolara ulaşması bekleniyor.

PricewaterhouseCoopers (PWC) metaverse nin zemin hazırladığı sanal sektörün dünya ekonomisine katkısının 30 trilyon $ olacağını öngörüyor.

Metaversenin bir anda daha çok duyulmasını sağlayan sanal gerçeklik oyunu «Second Life» artık satışlardan vergi kesileceğini 4 Mart 2022 de açıkladı. Artık oyun içerisinde gerçekleştirilen her türlü satın alım işlemlerinde vergi ödenmesi gerekecek. Gerekçe olarak da, 2018’de ABD’de yürürlüğe giren ve çevrimiçi alımlarda vergi ödenmesini zorunlu kılan bir yasa olduğu ifade ediliyor. Böylelikle Metaverse de arazi alım satımlarına ilk kez vergi getirilmiş oldu. Acaba bu bir vergi midir? Diye tartışanlar da yok değil.

Metaverse ve benzeri 900 Sanal evrenden bahsediliyor. Bu evrenlerde gerçekleştirilen alışverişlerden yapılan vergi ve benzeri kesintilerin, alışveriş yapanların uyruklarına göre ülkelerine kazandırılmasını savunanlar da var. Mesela  OVR kullanıcılarının 1/3’ü Türk kullanıcılarmış, kesintilerin 1/3’ü Türkiyeye mi aktarılmalı? Yada tüm kesintiler BM nezdinde bir hesaba aktarılıp, yoksullukla mücadeleye mi kullanılmalı..

Peki, normalde Türkiyede arsa alsak ve bir süre sonra satsak ne kadar vergi öderiz? Malumunuz GVK 80. Maddesinin ilgili bendine göre 5 yıl içinde arsa alıp satarsanız değer artışı kazancı elde etmiş olursunuz. Satış tutarından enflasyon dikkate alınarak endekslenmiş alım değeri + giderleri ve bir de değer artışı kazançlarına uygulanan istisnayı düştükten sonra kaan kısım matrahınız olur ve GV tarifesine göre vergi ödersiniz.

PEKİ METAVERSE DE SANAL ARSA ALIRSAK NASIL VERGİLENDİRİLECEK? 1000 Dolara aldım 10 bine sattım mesela?

Metaverse aleminde Decentraland adındaki sanal şehirde arsalar satılıyor, başka sanal şehirlerde var tabi.. Bir uygulama üzerinden dünyanın herhangi bir noktasından küçük parsel şeklinde arsa v.b. yerler alabiliyorsunuz,  bedelini kripto para birimlerinden etheryum ve mana gibi paralar ile ödüyorsunuz. Elinizde tapu yok ama işlemler blockchain üzerinden yapıldığı için herşey kayıt altında. Peki 1000 doların kripto para cinsinden değeriyle alıp 10000 doların kripto para cinsinden değeriyle sattığınız bu arazi alım satımından vergi ödeyecekmisiniz? Cevabımız Türk vatandaşları için ŞU ANDA hayır. Ama second life Amerikan vatandaşları için alınacağını gerekçesiyle ifade etmiş bile. Türkiyedede yakın zamanda yasal düzenlemeyi duyarsınız. Fakat dikkat etmek lazım. Metaverse de alım satımlar yasaklandı denirse mağdur olmayın.

Bir de değişmesi mümkün olmayan para denilen TOKEN (NFT) ler var. Pazarı sürekli genişliyor. Mesela ABD’li sanatçı Beeple (Mike Winkelmann), eserlerinden oluşan bir kolaj, müzayede evi Christie’s tarafından düzenlenen açık artırmayla 69.4 milyon dolara satıldı. NBA Top Shot uygulaması aracılığıyla satılan Lebron James’in smaç video NFT’’si 77 bin dolara alıcı buldu. Twitter CEO’su Jack Dorsey’in tweet’i 2.9 milyon dolara satın alındı. Peki vergi ödeniyormu? Cevabımız yine Türk vatandaşı olarak Türkiyeden bu işlemi gerçekleştirdiyseniz vergi ödemeyeceksiniz ödemiyorsunuz ŞU AN için.

Aynı şekilde, Beeple NFT’nin alıcısı, Metakovan takma adını kullanıyormuş ve Singapur’da. Singapur’da bir sermaye kazancı vergisi olmadığından, Metakovan vergi ödemeyecek. Ancak Metakovan ABD vatandaşı olsaydı, satın alma işleminin bir parçası olarak 10 milyon dolardan fazla sermaye kazancı vergisi ödeyeceği ifade ediliyor. Dediğimiz gibi, Türkiyede yasal altyapı henüz hazır değil ama hazırlanıyor, açıklanması an meselesi.

NFT gibi sanal alem ürünlerine “gayrimaddi hak” mı veya başka isimler mi verelim, VUK ta yer alan hangi değerleme yöntemine göre değerleyelim? Bu alım satımlardan elde edilen kazançlar ticari, zirai, mesleki kazanç mı olacak? Hangi gelir unsuruna girer? veya tartışmayıp GVK 80’e göre değer artışı kazancı mı sayacağız? Konuları maliyenin sıcak gündemlerinden. Diğer taraftan sanal evrende alınan arsayı gerçek kişi satarsa tüzel kişi satarsa ne olur? Metaverse mağazasından ürün aldım KDV varmı? Metaverse mağazası bana belge düzenlemezse cezası varmı? Metaverse mağazasına vergi incelemesi yapılırmı? Metaverse avatar çalıştırınca geliri ücretmi, vergisi kesilecekmi? Gibi bir çok konuda beyin jimnastikleri devam ediyor.

Bir an evvel düzenlemeleri yapıp evren ötesi dünyaya Metaverse mali olarak entegre olmalıyız ama döviz kazandırıcı faaliyetleri ürkütmeden ..