DSA-2000 teleskop dizisi, karanlık maddenin izini sürebilir
Bilim insanları, ABD'nin Utah çölünde kurulması planlanan ve Derin Sinoptik Dizi 2000 (DSA-2000) adı verilen dev bir radyo teleskop dizisinin, evrenin en gizemli sorularına yanıt verebileceğine inanıyor. 1950’lerden bu yana gökbilimcilere evreni daha derinlemesine anlama imkânı sunan radyo astronomisi, bu yeni projeyle bambaşka bir seviyeye taşınıyor.
Yeni dizinin, her biri 5 metre çapında olacak 2.000 radyo çanağından oluşması planlanıyor. Bu antenler, Utah çölünün radyo sinyallerinden izole edilmiş bölgelerine yerleştirilecek. Böylece kozmik kaynaklardan gelen en zayıf radyo sinyalleri bile tespit edilebilecek.
Projenin arkasındaki uluslararası bilim ekibi, teleskop dizisinin nasıl çalışacağını ve neden bu kadar önemli olduğunu detaylandıran bir makaleyi Mayıs ayında arXiv ön baskı veritabanına sundu. Araştırmacılara göre DSA-2000, bugüne kadar geliştirilen en kapsamlı dijital “radyo kameralardan” biri olacak. Bu özellik, teleskobun çok geniş bir gökyüzü alanını tarayabilmesini ve yüksek çözünürlükte veri toplayabilmesini mümkün kılıyor.
Karanlık madde ve kozmik sırlar
DSA-2000’in en dikkat çekici hedeflerinden biri, evrende henüz doğrudan gözlemlenememiş olan karanlık maddeyi tespit edebilmek. Bilim insanları, evrendeki maddenin büyük kısmının karanlık madde olduğunu düşünüyor. Ancak bu madde doğrudan görülemiyor, sadece dolaylı etkileriyle anlaşılabiliyor.
Bu bağlamda öne çıkan iki teorik parçacık var: aksonlar ve karanlık fotonlar. Aksonlar, nötron yıldızlarının çevresinde yoğunlaşarak güçlü manyetik alanlarla etkileşime girebilir ve bu sayede fotonlara dönüşerek DSA-2000 tarafından tespit edilebilir hâle gelebilir. Karanlık fotonlar ise benzer şekilde yıldızların manyetik yapıları sayesinde süperışıma süreciyle görünür hâle gelebilir.
Gravitasyonel dalgalar ve pulsarlar
DSA-2000’in sağlayacağı başka bir büyük katkı, pulsarlar üzerindeki ince gözlemler olacak. 2023 yılında, NANOGrav deneyinde gökbilimciler, kütleçekim dalgalarını pulsar zamanlamaları yoluyla tespit etmişti. DSA-2000, bu alandaki gözlemleri daha da hassaslaştırarak kara delikler veya küçük karanlık madde kümeleri gibi görünmeyen etkileri ortaya çıkarabilir.
Ayrıca, yaklaşık 3.000 pulsarın dönme hızları detaylı şekilde izlenerek evrende bugüne kadar fark edilememiş kozmik cisimlerin varlığına dair ipuçları elde edilebilir.
Sonuç olarak, Utah çölünün sessizliğinde yükselecek olan DSA-2000 teleskop dizisi, evrenin bilinmeyen yönlerine dair eşsiz veriler sunarak hem astronomi hem de fizik dünyasında devrim yaratabilir.
