SER Danışmanlık tarafından yayımlanan 2024 Ar-Ge raporu, Türkiye’de teknoloji üretiminde dengelerin hızla değiştiğini gösteriyor.
Verilere göre yazılım sektörü uzun yıllar sonra ilk kez imalat sanayisini hem istihdam hem de ücret ortalamaları açısından geride bıraktı.
İmalat sektöründeki Ar-Ge personeli sayısı artmasına rağmen son 15 yılın en düşük oranı olan yüzde 1’in altında kaldı ve toplamda 90 bine ulaştı.
Yazılım sektöründe ise yüzde 15’i aşan büyüme ile çalışan sayısı 95 bine yükselerek sektör ilk kez liderliği devraldı.
SGK verileri de farkı ortaya koyuyor: Yazılımda ortalama maaş 80 bin TL’nin üzerine çıkarken, imalatta ücretler 40 bin TL seviyesinde kaldı.
AR-GE HARCAMALARI 10 YILDA 2,5 KAT ARTTI
Türkiye’nin toplam Ar-Ge yatırımları son on yılda güçlü bir ivmeyle büyüdü. 7,5 milyar dolardan 19,9 milyar dolara yükselen bu harcamaların yüzde 65’i özel sektör tarafından gerçekleştirildi.
Savunma sanayisindeki TUSAŞ ve ASELSAN gibi büyük şirketlerin 2024’te yaptıkları yüksek bütçeli Ar-Ge yatırımları, kamunun dolaylı finansman etkisini önemli ölçüde artırdı.
Devletin sağladığı vergi indirimleri ve SGK prim teşvikleri 115 milyar TL’yi aşarak özel sektör Ar-Ge harcamalarının yüzde 27’sini oluşturdu.
OECD verilerine göre Türkiye, dolaylı Ar-Ge teşviklerinde yüzde 16,8 oranla 38 ülke arasında 5. sıraya yükseldi ve OECD ile AB ortalamalarını ikiye katladı.
İMALATTA KAPASİTE ARTIYOR ANCAK YATIRIM İŞTAHI ZAYIF
İmalat sanayisinde yüksek ve orta-yüksek teknolojili alanlarda kapasite raporu alan tesislerin sayısı yüzde 20–25 oranında artarak üretim kapasitesindeki genişlemeyi ortaya koydu.
Buna rağmen yeni yatırımları temsil eden Yatırım Teşvik Belgeleri, son 5–6 yılın en düşük seviyesine indi.
Bu durum sektörün kapasite olarak genişlese de yatırım iştahının zayıfladığını gösteriyor.
GİRİŞİM SERMAYESİ YATIRIMLARI 1,1 MİLYAR DOLARA ULAŞTI
Türkiye’nin girişim ekosistemi, 2024 yılında belirgin bir toparlanma yaşadı.
Yatırımlar 2023’e göre yüzde 31 artarak 1,1 milyar dolara çıktı. Yatırım alan şirket sayısı da 220’den 469’a yükselerek rekor kırdı.
Bu artışta TÜBİTAK BİGG Programı kapsamında desteklenen 329 girişimin etkisi büyük oldu.
Fintek, biyoteknoloji ve yapay zekâ, yatırımcıların en fazla ilgi gösterdiği alanlar arasında öne çıktı.
Yazılım sektöründe yüzde 15 kârlılık korunurken, dolar bazında ciro artışı yüzde 31’e ulaştı.
Buna karşın imalat sektöründe kârlılık yüzde 2’ye gerileyerek son on yılın en düşük seviyesine düştü.
AR-GE’NİN COĞRAFİ MERKEZİ İSTANBUL OLDU
Raporda bölgesel eşitsizliğin Ar-Ge alanında da devam ettiğine dikkat çekildi.
Türkiye’de toplam Ar-Ge personelinin üçte biri İstanbul’da istihdam ediliyor.
Bu büyüme hızıyla Türkiye, OECD ülkeleri arasında Ar-Ge personeli artışında Estonya, İrlanda ve Portekiz’in ardından dördüncü sıraya yerleşti.
PATENT VE BİLİMSEL YAYINLARDA TARİHİ ARTIŞ
Ar-Ge faaliyetlerinin çıktılarına bakıldığında Türkiye’nin verimliliğinin yükseldiği görülüyor.
Yerli patent başvuruları tarihinde ilk kez 10 bin 200’e yaklaşırken, bilimsel yayınlardaki artış hızı Türkiye’yi son on yılda OECD ülkeleri arasında birinci sıraya taşıdı.
Bu tablo, hem akademik üretimin hem de teknoloji geliştirme kapasitesinin yükselişini destekliyor.
