Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), çocukluk çağında sıkça görülen nörogelişimsel bozukluklardan biridir.
Bu bozukluk, dikkat etmede zorluk yaşama, aşırı hareketlilik ve öz kontrolde güçlük çekme gibi davranışsal özelliklerle karakterizedir.
DEHB'i olan bireyler, dikkat etmede ve dürtüsel davranışları kontrol etmede zorlanabilirler, aynı zamanda aşırı aktif olabilirler.
Genellikle çocuklarda daha sık görülse de, yetişkinlerde de bu davranış bozukluğu bulunabilir.
DEHB Nedir?
DEHB, dopamin kimyasalının düşüklüğü ve beyin metabolizmasının belirli bölgelerinin zayıf olması nedeniyle dikkatsizlik, hiperaktivite ve dürtüsellikle karakterize nörogelişimsel bir bozukluktur.
Genetik yatkınlık, düşük dopamin seviyeleri ve beyin bölümlerindeki zayıflıklar, DEHB'nin oluşumunda rol oynar.
DEHB Neden Olur?
DEHB'in nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik yatkınlık ve beyin kimyasındaki dengesizlikler etkili olabilir.
Yapılan araştırmalara göre, DEHB'li bireylerde dopamin seviyelerinin düşük olması ve sosyal muhakemeyi kontrol eden beyin bölgesinin diğer alanlara göre zayıf çalışması sıkça gözlemlenir.
DEHB Belirtileri
DEHB belirtileri çocuklarda ve yetişkinlerde farklılık gösterebilir. Genel olarak, belirtiler şunları içerir:
- Sürekli hareket halinde olma
- Başkalarının konuşurken odaklanamama
- Dikkatinin kolay dağılması
- Düşünmeden hareket etme eğilimi
- Çok konuşma
- Görevleri tamamlamada zorlanma
- Unutkanlık
- Odaklanamama
- Göz teması kurmamak
DEHB Türleri
Mental Bozuklukların Teşhis ve İstatistik El Kitabı'na (DSM-5) göre, DEHB üç ana türe ayrılır: Dikkatsiz DEHB, Hiperaktif/Dürtüsel DEHB ve Kombine DEHB. Genel olarak, DEHB erkeklerde daha yaygındır, ancak türler arasında farklılık gösterir.
DEHB Tanısı Nasıl Konur?
DEHB tanısı, psikiyatrik değerlendirme ve çeşitli ölçüm araçları kullanılarak konulur. Çocuğun davranışları ve sorunları, aile ve öğretmen geribildirimleri değerlendirilir. Tanı için spesifik bir test bulunmamakla birlikte, çocuğun davranışlarını gözlemleyen ve değerlendiren uzmanlar tarafından yapılan testler kullanılabilir.
DEHB Tedavisi
DEHB tedavisi, doktor, aile ve okul arasında işbirliği gerektirir. Davranışsal yöntemler, ilaç tedavisi ve eğitim bir arada kullanılabilir. İlaç kullanımı, çocuğun ihtiyaçlarına ve tepkisine bağlı olarak belirlenir. Tedavi sürecinde ailenin destek ve anlayışı önemlidir.
DEHB Testi Var mı?
DEHB tanısı koymak için spesifik bir test bulunmamakla birlikte, psikometrik testler ve değerlendirmeler kullanılır. CAS, Wisc-r, MOXO gibi testler, çocuğun dikkat ve hiperaktivite düzeyini değerlendirmek için kullanılabilir.
DEHB Tanısı Konulan Birine Nasıl Davranılmalı?
DEHB tanısı konulan bireyler için anlayışlı, destekleyici ve öğretici bir yaklaşım benimsemek önemlidir. Kuralların net ve tutarlı olması, ödüllerin anlamlı olması ve sürekli geri bildirim verilmesi, bireyin tedavi sürecine katkı sağlar.
Hiperaktivite Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
- ADHD Nedir? Attention-deficit and hyperactivity disorder kelimelerinin kısaltması olan ADHD, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunu ifade eder.
- Dikkat eksikliği kişide nasıl değişimlere neden olur? Dikkat eksikliği bulunan kişilerde odaklanma zorluğu, dürtüsel davranışlar ve düşük öz kontrol gözlemlenebilir.
- Hiperaktivite kaç yaşında belli olur? Hiperaktivite genellikle çocukluk döneminde, 4 yaşından önce belirginleşmeye başlar ve tanı genellikle okula başladıkları dönemde konulur.
- Hiperaktivite nörolojik mi? Hiperaktivite bozukluğunun nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik faktörler ve beyin kimyasındaki dengesizliklerin rol oynadığı düşünülmektedir.
- İlaçlar kalıcı iyileşme sağlar mı? İlaçlar, çocuğun davranışlarını düzenleyerek belirli bir dönemde etki eder. Ancak kalıcı iyileşme için uzun vadeli terapi ve destek de gereklidir.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, bireyin yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. Erken tanı ve uygun tedavi ile, bireylerin bu zorluğun üstesinden gelmeleri ve sağlıklı bir yaşam sürmeleri mümkündür. Ailelerin, okulların ve sağlık profesyonellerinin işbirliği, DEHB'li bireylerin desteklenmesinde önemli bir faktördür.
