Çığ, genellikle kar yağışının ardından oluşan büyük kar kütlelerinin ani bir şekilde kayarak hareket etmesi sonucu meydana gelen doğal bir olaydır. Çığlar genellikle dağlık bölgelerde, dik yamaçlarda ve karla kaplı alanlarda oluşur. Çığlar, birkaç farklı nedenle ortaya çıkabilir:
- Kar Tabakasının Denge Kaybı: Kar tabakası üzerindeki denge, çeşitli etkenlerle bozulabilir. Örneğin, ani kar yağışı, rüzgarın etkisi, sıcaklık değişiklikleri gibi faktörler kar tabakasının dengesini bozabilir.
- Eğimli Yamaçlar: Eğimli yamaçlarda biriken kar, kendi ağırlığı altında kaymaya başlayabilir. Bu durumda, oluşan çığ genellikle hızla aşağı doğru hareket eder.
- Çığ Tetikleyicileri: Yüksek ses, patlama, kaya düşmesi gibi olaylar, çığın tetiklenmesine neden olabilir. Bu tetikleyiciler, kar tabakasının dengesini bozar ve çığın başlamasına yol açar.
Çığlar genellikle oldukça tehlikeli olabilir ve büyük miktarda karın ani bir şekilde hareket etmesi, çevresindeki alanlara ciddi zarar verebilir. Dağcılık, kayak, snowboard gibi kış sporlarıyla uğraşan kişilerin çığ güvenliği konusunda eğitimli olmaları ve gerekli önlemleri almaları önemlidir. Ayrıca, çığ tehlikesi olan bölgelerde yaşayan insanlar için de uygun güvenlik tedbirleri alınmalıdır.
Çığ Neden Oluşur?
Çığların oluşum süreci birkaç aşamadan geçer:
- Birikim Aşaması: Çığ oluşumu genellikle kar yağışıyla başlar. Kar, birikim aşamasında rüzgar veya doğal eğim nedeniyle belirli alanlarda birikir. Bu kar kristalleri birbirine yapışarak kar tabakasını oluşturur. Farklı hava koşulları ve rüzgarın etkisiyle kar taneleri farklı şekil ve büyüklükte olabilir.
- Yerçekimi ve Eğim: Kar tabakası biriktiğinde, eğimli bir arazide yerçekimi etkisiyle kar aşağı doğru kaymaya başlayabilir. Eğim, çığın hareket etmesine olanak sağlayan önemli bir faktördür.
- Kar Tabakasının Denge Kaybı: Çığ genellikle kar tabakasının içindeki farklı katmanlar arasındaki denge kaybolduğunda oluşur. Bu denge kaybı, kar kristalleri arasında zayıf bağlar, farklı kar türleri veya diğer faktörlerden kaynaklanabilir.
- Çığın Tetiklenmesi: Çığ tetikleyicileri, çığın başlamasına neden olan faktörlerdir. Tetikleyiciler arasında yeni kar yağışı, rüzgar, ısınma, güneş ışığı, patlamalar veya insan faaliyetleri gibi etkenler bulunabilir.
- Çığın Hareketi: Çığ tetiklendikten sonra, kar kütleleri hızla aşağı doğru kaymaya başlar. Bu, çığın yamaç boyunca genişleyerek büyümesine neden olabilir. Çığın hızı, yoğunluğu ve boyutu, çeşitli faktörlere bağlı olarak değişebilir.
Çığlar genellikle dağlık bölgelerde, özellikle dik yamaçlarda meydana gelir ve tehlikeli olabilir. Çığların potansiyel tehlikesine karşı alınan önlemler, özellikle kış sporları yapan kişiler için hayati önem taşır.
Çığ Oluşumu Sırasında Ne Yapılmalı?
Eğer çığa yakalanırsanız, aşağıdaki önlemleri almak hayati öneme sahiptir:
- Hemen Harekete Geçin: Çığ başladığında, çığın büyüklüğüne ve hızına bağlı olarak, o alandan hızla uzaklaşmaya karar vermek önemlidir.
- Güvenli Bölgelere Yönelin: Çığın daha yavaş ve düşük olduğu kenar kısımlarına ulaşmaya çalışın. Patikanın genişliği, çığın yönü ve çevredeki yapılar gibi faktörleri göz önünde bulundurarak daha güvenli yerlere ulaşmaya çalışın.
- Uyarı Sistemlerini Kullanın: Bağırarak veya başka ses kaynaklarını (korna, çan, ıslık, siren) kullanarak diğer insanları uyarın. Bu, çığın etkilediği diğer kişilere yardım sağlayabilir.
- Ekipmanları Kullanın: Eğer kayak yapıyorsanız veya ekipmanlarınız varsa, kayak sopalarını (bileğe bağlı olmamalı), kayakları çıkararak atın. Ayrıca, sabit bir ağaç, kaya veya başka bir cisim gibi tutunabileceğiniz nesnelere yapışmaya çalışın.
- Güvenli Alanlara Sığının: Kırılmış ağaç ve kaya parçalarından uzak durmaya çalışın. Bu nesneler çığın içinde daha fazla tehlike oluşturabilir.
- Yüzme Hareketi Yapın: Yerden destek alarak yüzme hareketi yaparak akan karın üstünde kalmaya çalışın.
- Nefesinizi Koruyun: Ağzınızı sıkıca kapatın ve eğer mümkünse kafa karın altına sokarak uzun süre nefesi tutmaya çalışın. Bu, kar altında hava kesesi oluşturmanıza yardımcı olabilir.
- Oturma Pozisyonu Alın: Akış sırasında oturma pozisyonu alarak, bacaklar ve kollar birbirine yapıştırılarak, çığ durmadan önce bacakları iterek kalkmaya çalışın.
- El Yüzünüzü Koruyun: Çığ durmadan önce bir elinizi yüzünüzün önünde (ağız ve burnu kapatacak şekilde), diğer elinizi başınızın üstünde tutarak kar altında hava kesesi oluşturun.
- Ses İletimini Kullanın: Karda ses iletimi zayıf olabilir, ancak yüzeye yakın olduğunuzu hissediyorsanız veya hissedebileceğinizi düşünüyorsanız, bağırarak kendinizi duyurmaya çalışın.
Eğer bir aracın içinde çığa yakalanırsanız, aşağıdaki önlemleri almak önemlidir:
- Motoru ve Işıkları Kapatın: Hemen motoru durdurun ve aracın ışıklarını söndürün. Bu, aracın gözükme olasılığını artırabilir ve içindeki oksijen miktarını korumaya yardımcı olabilir.
- Sigara İçmeyin ve Ateş Yakmayın: Sigara içmek veya ateş yakmak, araç içindeki oksijen miktarını azaltabilir. Bu nedenle, bu tür aktivitelerden kaçının.
- Telsizi Kullanın: Eğer araçta telsiz varsa, çağrı yapın ve telsizi alıcı konumunda sürekli açık tutun. Yardım çağırmak için iletişim kurmak önemlidir.
- Ses ve Işık Kullanın: Dışarı ses çıkarmak için korna veya başka bir ses cihazı kullanın. Ayrıca, çevreye ışık verecek bir fener veya başka bir aydınlatma aracı da kullanılabilir.
- Yardım İçin İşaretler Kullanın: Eğer araçta bir çubuk veya benzeri bir nesne varsa, bunu kar içine yukarı doğru batırarak kurtarma ekiplerinin dikkatini çekmeye çalışın.
- Araç İçinde Kalma veya Güvenli Bir Alan Oluşturma: Eğer kendinizi güvende hissetmiyorsanız, araç içinde kalmak en iyisi olabilir. Ancak, güvende hissediyorsanız, çevreyi kazarak bir güvenli alan oluşturabilirsiniz.
- Oksijeni Koruyun: Aracın içindeki oksijen miktarını korumak için kapı ve pencereleri kapalı tutun. Bu, içerdeki oksijenin daha uzun süre dayanmasına yardımcı olabilir.
Muhabir: Nurcan Günay
