Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) Başkanı Fatih Birol, enerji güvenliğinin temel kuralının çeşitlendirme olduğunu belirterek, küresel ekonomide en büyük riskin kritik minerallerdeki yoğunlaşma olduğunu söyledi. Birol, “1970’lerde yaşanan petrol krizine benzer bir ‘kritik mineraller krizi’ olasılığı var, ilk sinyaller gelmeye başladı” uyarısında bulundu.
ENERJİ GÜVENLİĞİNDE ÇEŞİTLENDİRME ŞART
Birol, enerji sektöründe tek bir ülkeye, kaynağa veya ticaret yoluna bağımlılığın her zaman büyük bir risk oluşturduğunu vurguladı. Kritik minerallerin yalnızca enerji sektöründe değil, sanayi, yapay zeka ve savunma teknolojilerinde de kritik öneme sahip olduğunu belirten Birol, bu minerallerde tek bir ülkenin hakimiyetinin ekonomiden dış politikaya kadar ciddi avantajlar sağlayabileceğini ifade etti.
ÇİN’İN HAKİMİYETİ VE KÜRESEL ETKİLER
Nisan 2025’te Çin’in nadir toprak elementleri ihracatına getirdiği sınırlama, otomobil üretim sektöründe büyük paniğe yol açmıştı. Birol, Çin’in nadir toprak elementleri rafinajının hâlâ yüzde 91’ini elinde tuttuğunu ve diğer ülkelerin çeşitlendirme projelerinin tamamlanması durumunda bile bu oranın yalnızca yüzde 75’e inebileceğini söyledi.
KRİTİK MİNERALLERİN STRATEJİK ÖNEMİ
Kritik mineraller, temiz enerji teknolojileri, çip ve otomobil üretimi, savunma sanayi, veri merkezleri ve yapay zekâ teknolojilerinde önemli rol oynuyor. IEA’nın Dünya Enerji Görünümü (WEO) raporuna göre, bakır, nikel ve kobalt gibi 20 stratejik mineralin 19’unun rafinajı Çin’in kontrolünde. Kasım 2025 itibarıyla bu minerallerin yarısından fazlası ihracat kontrollerine tabi bulunuyor.
