Vücudun yaralanma sonrası kanamayı durdurmak için kullandığı doğal bir süreç olan pıhtılaşma, bazı durumlarda ciddi sağlık riskleri yaratabilir. Koagülasyon olarak da bilinen bu süreçte trombositler ve fibrin adlı protein birlikte çalışarak hasarlı bölgeyi kapatır. Ancak kan pıhtısı (trombüs), damar içinde oluşursa kan akışını engelleyebilir ve kalp krizi ya da felç gibi hayati sonuçlara neden olabilir.
Pıhtılar genellikle damar duvarı hasarı, kan akışındaki bozulmalar ya da pıhtılaşmayı artıran faktörlerle ortaya çıkar. Özellikle koroner arter hastalığı gibi plak birikimi içeren durumlar, pıhtı riskini artırır. Bu pıhtılar yerinden koparak emboliye yol açabilir ve akciğer, beyin ya da kalp gibi hayati organlara ulaşarak ciddi hasar bırakabilir.
Massachusetts Genel Hastanesi’nden Dr. Rachel Rosovsky, derin ven trombozu (DVT) gibi durumlarda bacakta ağrı, şişlik ve kızarıklık görülebileceğini; pulmoner emboli vakalarında ise göğüs ağrısı, nefes darlığı, hızlı kalp atışı gibi belirtilerin ortaya çıkabileceğini söylüyor. Uzmanlara göre bu belirtiler dikkate alınmazsa ölümcül sonuçlar kaçınılmaz olabilir.
Genetik yatkınlık, bazı kanser türleri, otoimmün hastalıklar, yüksek tansiyon ve COVID-19 enfeksiyonu gibi sağlık sorunları pıhtı oluşumunu kolaylaştırabilir. Özellikle COVID-19, iltihaplanma ve düzensiz antikorlar nedeniyle pıhtılaşma riskini önemli ölçüde artırır. Hormonal değişiklikler, doğum kontrol hapları ve hamilelik gibi durumlar da bu riski tetikleyen faktörler arasındadır.
Yaşam tarzı da bu riski etkiler. Sigara içmek, damarların iltihaplanmasını artırarak trombositleri daha yapışkan hale getirir. Obezite ise pıhtılaşma faktörlerini aktive eden kimyasalları artırır. Ayrıca uzun süre hareketsiz kalmak, örneğin uzun uçak yolculuklarında veya ameliyat sonrası yatakta kalmak, tehlikeli pıhtı oluşumuna zemin hazırlar.
Rosovsky, pıhtı riskine karşı basit ama etkili önlemler öneriyor: “Uzun süre oturmayın, her saat başı kalkın ve hareket edin. Bol su için, sağlıklı kiloda kalın, düzenli egzersiz yapın ve sigaradan uzak durun.” Ayrıca, risk faktörlerini tanımak ve erken belirtileri ciddiye alarak tıbbi yardım almak da hayati önem taşıyor.
ABD'de her yıl yaklaşık 100 bin kişinin kan pıhtısı nedeniyle yaşamını yitirdiği biliniyor. Her altı dakikada bir kişi bu nedenle hayatını kaybediyor. Uzmanlar, bu nedenle pıhtılaşma belirtilerinin farkında olunması gerektiğini vurguluyor.
