Vücutta kanamaların durmasını sağlayan doğal süreçlerden biri olan koagülasyon, hayati öneme sahip bir savunma mekanizmasıdır.

Pıhtılaşma sistemi olarak da bilinen koagülasyon, kan damarlarında oluşan bir hasar sonrası kan kaybını önlemek için devreye girer. Ancak bu sistemin bozulması durumunda ciddi sağlık sorunları ortaya çıkabilir. Peki koagülasyon nedir, nasıl çalışır ve hangi hastalıklar koagülasyon bozukluklarıyla ilişkilidir?

Koagülasyon Nedir?

Koagülasyon, damar bütünlüğü bozulduğunda kanın dışarı akmasını önleyen pıhtılaşma sürecidir. Bu mekanizma sayesinde yara bölgesinde pıhtı oluşur ve kan kaybı engellenir. Süreç, kandaki koagülasyon faktörlerinin aktifleşmesiyle gerçekleşir ve üç temel aşamada ilerler:

  • Vazokonstriksiyon: Damar daralır ve kan akışı azalır.

  • Trombosit tıkacı: Plateletler yaralanma bölgesine yapışarak geçici tıkaç oluşturur.

  • Koagülasyon: Fibrin ağı oluşarak kalıcı pıhtı meydana gelir.

Bu sürecin sağlıklı çalışabilmesi için çeşitli koagülasyon faktörlerinin düzgün işlev görmesi gerekir.

Koagülasyon Faktörleri Nelerdir?

Koagülasyon faktörleri, çoğunlukla karaciğerde üretilen ve pıhtılaşma sürecini yöneten proteinlerdir. Eksiklikleri ya da fazlalıkları farklı sağlık sorunlarına yol açar:

  • Faktör 8 eksikliği: Hemofili A’ya neden olur.

  • Faktör 9 eksikliği: Hemofili B hastalığı ile ilişkilidir.

  • Faktör 5, 7 ve 13: Eksiklikleri kanamaya, yükseklikleri ise damar içi pıhtılaşmaya yol açabilir.

  • Faktör 12: Genellikle kanamaya neden olmaz ancak pıhtılaşma testlerinde sapma görülür.

Koagülasyon Bozukluklarının Belirtileri

Koagülasyon sistemi düzgün çalışmadığında ortaya çıkan bazı belirtiler:

  • Uzun süren kanamalar

  • Kolay morarma

  • Sık burun ve diş eti kanamaları

  • Kadınlarda yoğun regl kanamaları

  • Nedensiz eklem ve kas içi kanamalar

  • İdrarda veya dışkıda kan

Bu belirtiler, genetik bozukluklar, karaciğer hastalıkları veya K vitamini eksikliğine bağlı olarak gelişebilir.

Koagülasyon Nedir (2)

Koagülasyon Testleri ve Değerleri

Koagülasyon bozukluklarını tespit etmek için yapılan temel testler şunlardır:

  • PT (Protrombin Zamanı): Ekstrinsik pıhtılaşma yolunu ölçer.

  • aPTT (Aktive Parsiyel Tromboplastin Zamanı): İntrinsik pıhtılaşma yolunun etkinliğini gösterir.

  • INR: Antikoagülan ilaç kullanan hastaların takibinde önemlidir.

  • Fibrinojen: Pıhtı oluşumunda kilit rol oynar.

    Aralık ayında gazlı ocak kullananlara uyarı
    Aralık ayında gazlı ocak kullananlara uyarı
    İçeriği Görüntüle

  • D-dimer: Damar içi pıhtı oluşumunu gösterir.

K Vitamini ile Koagülasyon Arasındaki İlişki

K vitamini, özellikle faktör 2, 7, 9 ve 10’un aktifleşmesinde kritik rol oynar. Yetersizliğinde pıhtılaşma bozulur. Yenidoğanlarda, beslenme bozukluğu olanlarda ve uzun süre antibiyotik kullanan bireylerde K vitamini eksikliğine bağlı koagülasyon bozuklukları görülebilir.

Dissemine İntravasküler Koagülasyon (DIC)

DIC, vücutta kontrolsüz pıhtılaşma ve ardından yaygın kanamalarla seyreden, hayatı tehdit eden ciddi bir durumdur. Sepsis, kanser, doğum komplikasyonları gibi faktörler DIC’yi tetikleyebilir. Tanı için şu bulgulara bakılır:

  • Trombosit düşüklüğü

  • PT/aPTT sürelerinin uzaması

  • Fibrinojen düşüklüğü

  • D-dimer yüksekliği

DIC hızlı müdahale gerektiren acil bir durumdur.

Sonuç olarak, koagülasyon sistemi vücutta hayati bir denge mekanizmasıdır. Kan testlerinde elde edilen koagülasyon değerleri, olası pıhtılaşma veya kanama sorunlarının önceden tespit edilmesini sağlar. Özellikle açıklanamayan kanamalar ya da aşırı morarmalar yaşıyorsanız, vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna başvurmanız önerilir.

Kaynak: HABER MERKEZİ