Türk araştırmacılar, akciğer kanserinde radyoterapiye verilen yanıtın genetik düzeyde nasıl şekillendiğini ortaya koydu.
Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığı (TÜSEB) ve Sağlık Bilimleri Üniversitesi (SBÜ) Validebağ Araştırma Merkezi’nin ortak yürüttüğü çalışmada, fareler üzerinde yapılan analizlerle radyoterapiye bağlı olarak değişen 12 gen tespit edildi. Bu bulgu, gelecekte standart radyoterapi yerine kişiye özel doz ve tedavi planlamasının önünü açabilir.
YENİ NESİL DİZİLEME TEKNOLOJİSİYLE 12 GEN BELİRLENDİ
Çalışmada, “çıplak fare” olarak bilinen özel deneklerde küçük hücre dışı akciğer kanseri modelleri oluşturuldu. Tümör belirli bir hacme ulaştığında radyoterapi uygulandı ve 48 saat sonra genetik analiz yapıldı.
“Yeni nesil dizileme (NGS)” ve “biyoinformatik analiz” yöntemlerinin kullanıldığı bu araştırmada, yüzlerce gen arasından 12 tanesinin radyoterapiye doğrudan tepki verdiği saptandı. Araştırmacılar, bazı tümör baskılayıcı ve bağışıklıkla ilişkili genlerin radyoterapiyle aktif hale gelerek tedaviye duyarlılığı artırdığını, bazı genlerin ise direnç mekanizması geliştirerek tümörün tekrar büyümesine yol açtığını belirledi.
RADYOTERAPİYE YANIT HARİTALANDI, KİŞİSELLEŞTİRİLMİŞ TEDAVİYE KAPI ARALANDI
Proje koordinatörü Doç. Dr. Serhat Aras, akciğer kanserinin dünyada en sık görülen kanserlerden biri olduğunu hatırlatarak, çalışmanın amacının radyoterapinin genetik etkilerini haritalamak olduğunu söyledi.
“Her genin radyoterapiye verdiği yanıt farklı. Biz bu yanıt haritasını yeni nesil dizileme ile çıkardık” diyen Aras, radyoterapi sonrası özellikle 5 gende ciddi artış gözlendiğini, bunların beyin ve kemik metastazıyla ilişkili olduğunu ifade etti.
Aras, “Bu da tümörün kendini korumak için savunma geliştirdiğini, radyoterapiye direnç gösterebildiğini ortaya koyuyor. Eğer genlerin duyarlılığı önceden belirlenebilirse, her hastaya aynı doz yerine kişiye özel radyoterapi uygulanabilecek” dedi.
GEN ANALİZİYLE TEDAVİ BAŞARISI ARTABİLİR
Doç. Dr. Aras, gelecekte akciğer kanseri hastalarına radyoterapi öncesi gen analizi yapılmasının tedavi etkinliğini artırabileceğini vurguladı.
“Bazı genler dirençli ise tek başına radyoterapi yeterli olmayabilir. Bu durumda immünoterapi veya hedefe yönelik ilaçlarla kombine tedaviler uygulanabilir. Çalışmamız bu alanda önemli bir adım” diye konuştu.
Aras ayrıca, araştırmanın Türkiye’de yeni nesil dizileme tabanlı olarak yapılan ilk çalışma olduğunu ve uluslararası saygın bir dergide yayımlandığını da belirtti.
YENİ NESİL DİZİLEME: GENLERİN DAVRANIŞINI GERÇEK ZAMANLI ANALİZ EDİYOR
SBÜ Hamidiye Sağlık Bilimleri Enstitüsü Moleküler Tıp Ana Bilim Dalı’ndan Dr. Tuğba Kul Köprülü, çalışmada kullanılan yeni nesil dizileme teknolojisinin DNA ve RNA’nın hızlı ve düşük maliyetli analizine imkan tanıdığını ifade etti.
“Bu teknolojiyle DNA fragmanları oluşturuluyor, eş zamanlı dizileniyor ve büyük veri yazılımlarıyla haritalanıyor” diyen Köprülü, “RNA-Seq analizi sayesinde radyoterapi sonrası hangi genlerin aktifleştiğini veya sustuğunu net biçimde görebiliyoruz. Böylece kanser hücrelerinin direnç mekanizmaları moleküler düzeyde anlaşılabiliyor” bilgisini paylaştı.
