Denisovalılar, modern insanla akraba kayıp bir tür olabilir
Bilim dünyası, 2010 yılında açıklanan bir çalışmayla birlikte insan evrim tarihine dair önemli bir sayfayı daha açtı. Neandertallerle birlikte modern insanın (Homo sapiens) en yakın soyu tükenmiş akrabaları olan Denisovalılar, genetik veriler ve fosil bulgularıyla insanlık tarihine dair yeni soruları da gündeme taşıyor. Denisovalılar hakkında bilgiler hâlâ sınırlı olsa da, yapılan çalışmalar onların çok geniş coğrafi alanlarda yaşam sürdüğünü ortaya koyuyor.
2008 yazında, Rus bilim insanları güney Sibirya’daki Altay Dağları’nda bulunan Denisova Mağarası’nda önemli fosiller ortaya çıkardı. Bu mağara adını, 1700’lü yıllarda burada yaşayan bir keşişten alıyor. İlk başta mağarada bulunan kalıntıların Neandertallere ait olduğu düşünülse de, yapılan DNA analizleri bu fosillerin daha önce bilinmeyen bir insan türüne ait olduğunu ortaya koydu.
DNA analizi insan evrimiyle ilgili yeni kapılar açtı
Nature dergisinde 2010 yılında yayımlanan çalışmada, Denisova Mağarası’ndan çıkarılan yaklaşık 30.000 ila 50.000 yıl öncesine ait bir parmak kemiği analiz edildi. Bilim insanları, bu kemiğin genetik yapısının bilinen Neandertallerden ve modern insanlardan farklı olduğunu saptadı. Bu keşif, Denisovalılar adını alan yeni bir insan türünün bilimsel olarak tanımlanmasına neden oldu.
Londra’daki Doğa Tarihi Müzesi’nden paleoantropolog Chris Stringer, Live Science’a verdiği demeçte, “Bu kadar küçük bir parça üzerinden bu sonucu elde etmek olağanüstü bir başarıydı,” ifadelerini kullandı.
Yine Nature dergisinde 2013 yılında yayımlanan bir başka çalışmaya göre, Neandertaller ve Denisovalıların ortak ataları yaklaşık 550.000 ila 765.000 yıl önce modern insanın atalarından ayrıldı. Daha sonra bu iki tür, yaklaşık 400.000 yıl önce birbirinden ayrılarak farklı evrimsel yollar izledi.
Üç farklı Denisovalı soyu tespit edildi
2018 yılında Cell dergisinde yayımlanan bir araştırma, Denisovalıların aslında tek bir grup olmadığını, birden fazla soydan oluştuğunu ortaya koydu. Bunlardan biri kuzey Sibirya Denisovalılarına daha yakınken, genetik mirası günümüz Doğu Asyalılarında görülüyor. Diğer grup ise daha çok Güneydoğu Asya ve Papua Yeni Gine'deki topluluklarla ilişkili genetik izler taşıyor. Bu iki soyun yaklaşık 283.000 yıl önce birbirinden ayrıldığı düşünülüyor.
2019 yılında aynı dergide yayımlanan bir başka çalışma ise üçüncü bir Denisovalı soyunun varlığını ortaya çıkardı. Bu soyun diğerlerinden yaklaşık 363.000 yıl önce ayrıldığı ve genetik açıdan Neandertaller kadar farklı olduğu saptandı. Söz konusu soyun izleri ise günümüzde daha çok Yeni Gine çevresindeki bireylerde görülüyor.
Bu bulgular, Denisovalıların sadece tek bir popülasyondan ibaret olmadığını, farklı coğrafyalarda farklı genetik dallar geliştirdiklerini gösteriyor. Ayrıca bu türün insan evrimi içinde tahmin edilenden çok daha karmaşık bir rolü olduğunu da gözler önüne seriyor.
Paleoantropolog Chris Stringer, “15 yıl önce bu gelişmeleri hayal bile edemezdim. Bilim öyle hızlı ilerliyor ki şaşırmamak elde değil,” diyerek keşiflerin önemine dikkat çekti.
