Tavşanlılı bir zamanlar Türkiye’nin bir başka başmakçısıydı. Bir tavuk ve yumurta üretim merkeziydi. Hiç unutmam ilgili kooperatif ihracat da yapıyordu. Milyonlarca yumurta üretiliyor, ekonomik olmayan binlerce tavuk kesime veriliyor, ülkenin beyaz et tüketimine katkıda bulunuluyor, bu konuda bir istihdam yaratılarak çok kişiye ekmek kapısı aralanıyordu.
Ben Tavşanlı’da bir zamanlar yeterli yem bulamayan üreticinin tavuklarını araziye bıraktıklarını bilirim. Binlerce tavuğun veba yüzünden tarlalara, araziye, akarsulara bırakıldığını, çoğunun toplu olarak toprağa gömüldüklerini anımsarım. Ham tavuk gübresinin çevre ve hava kirliliği yarattığını da unutmadım. En azından o zamanlar ki tesis sayısı 300’ler civarındaydı milyonla ifade edilen tavuk varlığından bugün eser kalmadı. Birkaç tavuk ve yumurta üreticisi ayakta kalmaya çalışıyor. Yem, ilaç fiyatları almış başını gitmiş. Bakıcı ücretleri tavan yapmış. Elektrik ve su fiyatları astronomik rakamlarla ifadesini buluyor. Pazarlamada sıkıntı var. Birkaç yüz binle ifade edilen bir tavuk varlığı söz konusu. Gerçi aldığım duyumlara göre yumurtanın tanesi neredeyse 3 lira olmuş ama girdiler bunu gölgeler durumda. Eğer tavuk ve yumurta üreticisi bugün ayaktaysa kendi çabasıyla bu mümkün olabilmektedir. Nice üreticinin malını mülkünü satıp, dımdızlak ortada kaldığını, Tavşanlı’da bile birçok yumurtazedelerin yaşadığını düşünüyorum.
Hani derler ya papağanlar ve tavşanlar başlarını çevirmeden arkalarını görürmüş. Keşke insanlar da arkalarını görebilselerdi. En azından boyunlarında bir gözleri daha olabilseydi. Tavşanlı’da tavuk ve yumurta tesislerinin sayısı rekor seviyedeyken Tavşanlı’da tavuk ve yumurta üreticisinin yüzü gülerdi. Bugün ayakta kalma başarısı gösteren bir elin beş parmağı kadar kalmış tavuk ve yumurta üreticisi aynı şeyi yapıyor. Ayakta kalmaya çalışıyor.
Kim ne derse desin, bugün tanesi 3 lira da 4 lira da olsa bir yumurtayla karın doyurmak mümkündür. Bir mini tavaya, kaba birazcık sıvı veya tereyağı koyup bunun içine bir yumurta kırarak övün savanlar var. Bir haşlanmış yumurtayla doyanlar duyuyorum. Kimse tavuk ve yumurta üreticisini kınamasın. Ben bugüne kadar yumurta satarak zengin olan kimseyi tanımıyorum. Yumurta, zor koşullarda üretiliyor. Patronum ki kendisine üç yıl MTSK ‘da müdürlük yapmıştım Ahmet Baş bile bu alanda büyük sıkıntıları göğüslemiştir. Yılmamıştır. Uğraşları arasında yer alan bu işi başarıyla sürdürüyor. Tavşanlı’da kafes tavukçuluğunu hayata geçirenlerden biri olarak ekonomik hayatımızın vazgeçilmezlerinden biri olarak çabalıyor.
Tavuk ve yumurta üreticisinin sorunları bugüne kadar maalesef masaya yatırılmamıştır. Tavuk ve yumurta üreticisi yalnız bırakılmıştır. Yem, ilaç, aydınlanma, bakım, ulaşım, viyol, eleman, pazarlama, ihracat konularında kendilerine yeterince yanıt verilememiştir. Bugün ülkemizde yüzbinlerce ham tavuk gübresi organik gübreye dönüştürülemiyor. Bu bile mümkün olsa ülkemizin gübre ihtiyacının büyük bir bölümüne çözüm bulunabilecektir. Ham tavuk gübresi asit yüklü, pis kokulu bir dışkıdır. Bu dışkının en azından kurulacak tesislerde ehlileştirilmesiyle amaca ulaşılabilecektir. Bugün tavuk ve yumurta üreticilerimize ham tavuk gübresi koyması için yer tahsisi dahi yapamamışız. Hiçbir yerleşim biriminde yaşayanlar hemen yakınlarında bir tavuk ve yumurta üretim tesisinin kurulmasını istemiyor. Bugün bile bir tavuk ve yumurta üretim tesisinin değil yanından yakınından dahi geçmek için yürek ister. Bu tesislerde çalışanlara Allah yardım etsin. Tavşanlı’da tavuk ve yumurta üretim tesislerinde yıllar içinde Doğu Anadolu’dan gelen yurttaşlarımız çalıştı. Bugün bunların çoğu Kütahya ve Havalisinde kalmışlardır. Örneğin Van’ın Gercüş İlçesi Yukarıçökek ve Aşağıçökek Köyleri’nden çok sayıda aile Kütahya’dadır. Bana da “Bülo Baba” diye hitap etmişlerdir. Kendilerine hasbelkader Tavşanlı Kaymakamlığı’nın izniyle yardımcı olmuştum. Tavuk Tesislerine geldikleri zaman Göbel Kaplıcaları’ndaki belediyeye ait tesislerde kalmışlardı. Yedikleri hamur işleriydi. Ben de yeteri kadar un ve sıvı yağı bulup ikamet ettikleri yerlere götürür verirdim.
Tavuk ve yumurta üretim tesislerinde çalışmak kolay bir şey değildir. Bunu bu işi yapanlar bilir. Herkes satın aldığı yumurtayı yerken bunları düşünmez. Tekrar söylemekte yarar var; yumurta zamanımızın nimetlerindendir. Yumurtayı pahalı bulanlara en yakınlarındaki bir tavuk ve yumurta üretim tesisine gitmelerini öneririm.
İddia ediyorum; tavuk ve yumurta üreticilerinin ellerinden layıkıyla tutulsun, sorunlarına eğilinsin. Kütahya bile yumurta açısından ülkemizin en ünlü bir üretim merkezi konumuna getirilebilir. Hatta yumurta fiyatları bile Kütahya’da belirlenebilir ve ilan edilebilir.