ABD genelinde 2025 yılı itibarıyla boğmaca (pertussis) vakalarında ciddi bir artış gözlemleniyor. Yılın ilk dört ayında bildirilen 8 bin 485 yeni vaka, geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre neredeyse iki katlık bir artışa işaret ediyor. Uzmanlar, bu yükselişte aşı karşıtlığı, aşılama oranlarındaki düşüş ve bağışıklık sisteminin zayıflaması gibi faktörlerin etkili olduğunu vurguluyor.
BOĞMACA NEDİR? NEDEN TEHLİKELİDİR?
Boğmaca, Bordetella pertussis adlı bakterinin yol açtığı son derece bulaşıcı bir solunum yolu enfeksiyonudur. Özellikle bebekler ve küçük çocuklar için ölümcül olabilir. Şiddetli ve uzun süren öksürük nöbetleri, solunum durması, zatürre, beyin hasarı ve hatta ölüm gibi ciddi komplikasyonlara neden olabilir.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre, her yıl dünya genelinde yaklaşık 24 milyon çocuk boğmacaya yakalanmakta ve 160 binden fazlası hayatını kaybetmektedir.
COVID-19 SONRASI BOĞMACA VAKA SAYILARINDA PATLAMA
Pandemi döneminde alınan maske, sosyal mesafe ve hijyen önlemleri sayesinde boğmaca dahil birçok bulaşıcı hastalıkta ciddi düşüş yaşanmıştı. Ancak 2022 sonrası bu önlemlerin kalkmasıyla birlikte boğmaca hızla geri döndü. ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC), 2024 yılında 35 binden fazla boğmaca vakası bildirdi. Bu sayı, 2019’a göre iki kat fazla.
2024 Ekim – 2025 Nisan aralığında ise iki bebek, bir çocuk ve bir yetişkin boğmaca nedeniyle hayatını kaybetti.
AŞI ORANLARINDA ENDİŞE VERİCİ DÜŞÜŞ
Boğmaca, 1914’ten bu yana aşıyla önlenebilir bir hastalık olmasına rağmen aşılama oranlarındaki düşüş dikkat çekiyor:
- Anaokulu çağındaki çocuklarda aşılama oranı, 2019-2020 döneminde %95 iken 2023-2024'te %92’ye geriledi.
- Ergenlerdeki hatırlatma dozu oranları ise %70’in altına düştü.
Bu düşüşte aşı tereddütü, pandemi sonrası sağlık hizmetlerine erişim sorunları ve ailelerin hatırlatma dozlarını ihmal etmesi etkili oldu.
HÜCRESİZ AŞILARIN KORUYUCULUĞU DAHA KISA
1990’larda tam hücreli aşılardan hücresiz aşılara geçilmesi, bağışıklığın süresini kısaltan bir diğer etken.
- Tam hücreli aşılar: 10–12 yıl koruma sağlar.
- Hücresiz aşılar: 3–5 yıl arasında etkili.
Bu nedenle düzenli hatırlatma dozları büyük önem taşıyor.
KİMLER RİSK ALTINDA?
Boğmaca, özellikle şu gruplar için ciddi risk taşır:
- 6 haftalıktan küçük bebekler (henüz aşılanmadıkları için)
- Hamile kadınlar (aşı yapılmadıysa)
- 65 yaş üstü bireyler
- Bebeklerle teması olan ebeveyn ve bakım verenler
- Aşısı eksik kalan çocuklar ve ergenler
Aşılanmamış bireylerde boğmaca bulaşma riski %80’e kadar çıkabiliyor.
AŞI TAKVİMİ VE KORUYUCULUĞU
CDC’nin önerdiği aşı takvimi:
- 2, 4, 6, 15 ay ve 4 yaşında toplam 5 doz
- 11-12 yaşlarında bir hatırlatma dozu
- Yetişkinlikte en az bir hatırlatma dozu
- Gebelikte (her hamilelikte) bir doz önerilir.
Tüm dozları tamamlayan çocukların %98’i ilk yıl içinde hastalığa karşı korunurken, 5 yıl sonra koruma oranı %65’e düşmektedir. Bu nedenle düzenli hatırlatma dozları hayati öneme sahiptir.
AŞI GÜVENLİĞİ HAKKINDA NE BİLİNİYOR?
Boğmaca aşısı, 80 yıldan fazla süredir kullanılıyor ve güvenliği bilimsel olarak kanıtlanmış durumda.
- En sık görülen yan etkiler: Hafif ateş, enjeksiyon yerinde kızarıklık ve şişlik.
- Ciddi yan etkiler: %1’in altında görülür.
Hastaneye yatışların %90’ı, düzenli hatırlatma dozları sayesinde önlenebiliyor.
UZMANLARDAN AİLELERE ÇAĞRI: AŞILAR HAYAT KURTARIR
Sağlık uzmanları, boğmaca aşısının zamanında ve tam doz yapılmasının, hem birey hem de toplum sağlığı açısından kritik önem taşıdığını vurguluyor. Toplumun bağışıklık düzeyinin düşmemesi için ailelerin aşı takvimini titizlikle takip etmesi gerektiği belirtiliyor.