Türkiye'de genellikle kış aylarında yoğun şekilde etkili olan kar yağışı bu yıl sonbaharda yüzünü göstermişti. Kasım ayı sonunda etkili olan kar nedeniyle bazı illerde yollar kapamış ve eğitime ara verilmişti. Bu ani değişikliklere ise kutup girdabındaki bozulmaların neden olduğu bildirildi.
"İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ BEKLENMEDİK KOŞULLARA SEBEP OLUYOR"
İzmir Bakırçay Üniversitesi Coğrafya Bölümü Başkanı Prof. Dr. Şermin Tağıl, iklim krizinin hızla ilerlediğini, aşırı sıcaklar, kuraklık, şiddetli yağış, sel ve fırtına gibi olağan dışı hava olaylarının arttığını söyledi.
İklim değişikliğinin hava sistemlerini bozarak beklenmedik koşullara neden olduğunu belirten Tağıl, "Bu da daha soğuk ya da daha sıcak hava dalgalarına neden olabiliyor. İklim salınımları maksimum uçlara ulaşarak, bazı yıllarda aşırı kuraklık, bazı yıllarda ise yoğun yağışlar gibi uç olaylar yaşanmasına yol açabiliyor ayrıca kış mevsimlerinin erken ya da geç başlaması gibi aşırı mevsimsel değişiklikler de olağan olmaya başladı." ifadelerini kullandı.
2023'ün haziran ayından bu yılın eylül ayına kadar Akdeniz'deki deniz ısı dalgasının Doğu Akdeniz'de oldukça şiddetli şekilde etkili olduğunu belirten Tağıl, bu nedenle son iki yaz döneminde Türkiye'nin özellikle Ege ve Akdeniz kıyılarında yüksek deniz yüzey sıcaklıklarının hissedildiğini aktardı.
"KUTUP GİRDABI OLAYI NASIL YAŞANDI"
Son 14-15 aydır Doğu Akdeniz'de deniz yüzeyi sıcaklıklarının küresel ortalamanın üzerinde olmasının fırtınaların oluşması için risk faktörü oluşturduğuna işaret eden Tağıl, şöyle konuştu:
"Ancak fırtınaların oluşabilmesi için bu koşulun yanı sıra ikinci önemli bir etken de devreye girdi, sonbahar ve aralık aylarında kutup girdabı bozulmalarının (ani sıcaklık değişiklikleri) yaşanması. Kutup girdabı, Kuzey Kutbu ve Güney Kutbu çevresinde stratosferin üst seviyelerinde oluşan dev bir alçak basınç sistemidir. Bu sistem, kutup çevresindeki soğuk havayı güçlü jet akımlarıyla hapseder. Güçlü bir kutup girdabı, soğuk havayı kutuplarda tutarak orta enlemlerde daha ılıman kışlara neden olurken, zayıf bir girdap soğuk hava kütlelerinin kutuplardan taşarak daha güneyde sert kış koşulları yaratmasına yol açar. Normalde ani stratosferik ısınmalar ocak ayında gerçekleşirken, bu yıl kasım sonu ve aralık başında iki gerilmiş kutup girdabı olayı yaşandı."
Tağıl, şöyle devam etti:
Bu durum, üst seviyede soğuk hava hareketini tetikleyerek ülkemize soğuk ve kar getiren hava kütlelerinin erken girişine neden oldu. Uzun süre boyunca deniz yüzeyi sıcaklıklarının normalin üzerinde olduğu Doğu Akdeniz'e doğru uzanan soğuk hava, aşırı fırtınaların ve yağışların oluşumunda etkili olan koşulların oluşmasına neden oluyor."
"ARALIK AYINDA DA İSTİKRARSIZLIK DEVAM EDEBİLİR"
Erken kış olayında güneşin periyodunun da rol oynadığının söylenebileceğini aktaran Tağıl, bu sürecin atmosferdeki hava akışlarını ve basınç sistemlerini etkileyerek, kutup bölgelerindeki soğuk havaların güney enlemlerine doğru ilerlemesine neden olduğunu vurguladı.
Özellikle kasım sonunda Avrupa ile Sibirya arasındaki sıcaklık farkının artmasının erken başlayan kutup girdabı bozulmalarının ana sebeplerinden biri olduğunu ifade eden Tağıl, sözlerini şöyle tamamladı.
"Bu kuzeyli soğuk hava kütlesi, son bir yılı aşkın zamandır deniz yüzeyi sıcaklıklarının yüksek olduğu Doğu Akdeniz'e indiğinde, Türkiye'yi de etkileyen kararsız hava koşullarını artırıyor. Aralık ayı boyunca, yüksek atmosferdeki soğuk bir havuzun güçlü sıcaklık farklılığı oluşturması nedeniyle istikrarsızlık devam edebilir. Arktik hava kütlesinin Avrupa ve Doğu Akdeniz'e doğru olan hareketi, Batı Anadolu genelinde yoğun yağışlar ve fırtınaların meydana gelmesine neden olabilir. Fırtınalarla birlikte güçlü rüzgarlar, yıldırım, yerel dolu ve hatta olası tornadoların (kasırga) görülme riski de artabilir."