Alışveriş Merkezlerinin Bilinmeyen Hikâyesi
Günümüzde alışveriş merkezleri yalnızca alışveriş yapılan yerler değil; aynı zamanda sosyalleşme, dinlenme ve zaman geçirme alanları olarak da hayatımızda önemli bir yer tutuyor. Ancak bu dev yapıların ardındaki fikir, bugünkü tüketime dayalı anlayıştan çok daha farklıydı.
Bir Mimarın Hayalinden Doğan Toplumsal Merkez
Alışveriş merkezi fikrinin temelleri, 1950’li yıllarda Avusturyalı mimar Victor Gruen tarafından atıldı. Gruen’in amacı, özellikle banliyölerde yaşayan Amerikalılar için sadece alışveriş yapılacak değil; aynı zamanda sosyalleşilebilecek, kültürel etkinliklerin yapılabileceği, insanların bir araya gelebileceği kapalı bir alan tasarlamaktı.
Bu vizyon 1956 yılında, ABD'nin Minnesota eyaletine bağlı Edina şehrinde gerçeğe dönüştü. Southdale Center, dünyanın ilk tamamen kapalı alışveriş merkezi olarak tarihe geçti.
Southdale Center: Modern AVM’nin İlk Örneği
Southdale Center, dönemin mimari anlayışını yansıtan, içinde dükkanların, restoranların, oturma alanlarının ve hatta sergi ile etkinlik alanlarının bulunduğu çok yönlü bir yapıydı. Victor Gruen'in temel hedefi tüketimi değil, toplumsal etkileşimi ön plana çıkarmaktı. Ancak zamanla alışveriş merkezleri bu amaçtan uzaklaşarak tüketime dayalı bir yapıya evrildi.
Victor Gruen’in Hayal Kırıklığı
Gruen, alışveriş merkezlerinin ticarileşmesinden duyduğu hayal kırıklığını açıkça dile getirmişti. “Çocuklarımın canavara dönüşmesi gibi,” diyerek AVM’lerin kendi ideallerinden sapmasına tepkisini göstermişti. Başlangıçta yaşam alanlarını canlandırmak ve insanları bir araya getirmek amacıyla tasarlanan bu yapılar, zamanla dev perakende zincirlerinin hâkimiyetinde birer tüketim mabedine dönüştü.
Guinness Rekorlar Kitabında Yerini Aldı
Guinness Dünya Rekorları, tarihteki ilk modern alışveriş merkezi olarak Southdale Center’ı kayıt altına aldı. Mimari açıdan bir dönüm noktası olarak kabul edilen bu yapı, aynı zamanda şehir planlamacılığı ve toplumsal yaşam açısından da önemli bir adım olarak değerlendiriliyor.
Bugün dünyanın dört bir yanında yükselen alışveriş merkezlerinin ardında, aslında bir mimarın insanları yeniden bir araya getirme hayali yatıyor.