Şema terapi, Jeffrey Young tarafından geliştirilen; bilişsel davranışçı terapi, bağlanma kuramı, psikodinamik ve deneyimsel terapi tekniklerini birleştiren modern bir psikoterapi yaklaşımıdır. Bu yöntem, bireylerin çocukluk ve ergenlik döneminde edindiği olumsuz inanç kalıplarını yani "şemaları" hedef alır. Şemalar, özellikle sevgi, güvenlik, kabul gibi temel duygusal ihtiyaçların karşılanmadığı ortamlarda gelişir.
Bu kalıplar zamanla bireyin benlik algısını, ilişkilerini ve yaşam kalitesini olumsuz etkiler. Şema terapi, bireyin bu kalıpları fark etmesini, değiştirmesini ve daha sağlıklı yaşam becerileri geliştirmesini sağlar.
ERKEN DÖNEM UYUMSUZ ŞEMALAR NEDİR?
Erken dönem uyumsuz şemalar, bireyin yaşamının ilk yıllarında edindiği, genellikle acı verici duygular ve olumsuz inançlardan oluşan zihinsel yapılar olarak tanımlanır. Bu şemalar, bireyin kendine ve çevresine dair geliştirdiği kalıplardır ve tekrar eden ilişki sorunlarının, düşük benlik saygısının ve kaygı bozukluklarının temelinde yer alabilir.
Bazı yaygın şema örnekleri şunlardır:
-
Terk edilme şeması: Sevilen kişilerin onu terk edeceği inancı
-
Yetersizlik şeması: Kendisini değersiz ve başarısız görme
-
Kusurluluk şeması: Başkaları tarafından kabul görmeyeceği düşüncesi
-
Aşırı kontrol şeması: Sürekli başarı odaklı ya da mükemmeliyetçi davranışlar
Bu tür şemalar, terapi süreci boyunca detaylı şekilde ele alınır.
ŞEMA TERAPİ HANGİ PSİKOLOJİK SORUNLARDA KULLANILIR?
Şema terapi, özellikle aşağıdaki kronik sorunlarda oldukça etkilidir:
-
Kişilik bozuklukları: Borderline, narsistik, çekingen, obsesif-kompulsif gibi yapılar
-
Kronik depresyon ve anksiyete bozuklukları
-
Yeme bozuklukları: Anoreksiya, bulimiya, tıkınırcasına yeme bozukluğu
-
İlişki sorunları ve tekrarlayan davranış döngüleri
-
Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB)
Bu terapi, yalnızca semptomları azaltmakla kalmaz, aynı zamanda bu semptomlara neden olan köklü düşünce ve davranış kalıplarını dönüştürmeyi amaçlar.
ŞEMA TERAPİDE HANGİ YÖNTEMLER KULLANILIR?
Şema terapi sürecinde kullanılan temel teknikler şunlardır:
-
Bilişsel teknikler: Şemaları mantık çerçevesinde sorgulama
-
Deneyimsel yöntemler: Görselleştirme ve rol yapma ile duygusal yeniden yapılandırma
-
Davranışsal müdahaleler: Sağlıksız alışkanlıkların yerine sağlıklı davranışların konulması
-
Reparenting (yeniden ebeveynlik): Terapistin destekleyici bir ebeveyn figürü gibi davranması
Tüm bu teknikler, danışanın geçmişte karşılanmamış ihtiyaçlarını fark ederek sağlıklı yollarla karşılamasına yardımcı olur.
ŞEMA TERAPİNİN FAYDALARI NELERDİR?
Bu terapi yaklaşımı bireylere şu konularda destek olur:
-
Olumsuz düşünce kalıplarını dönüştürür
-
Duygusal ihtiyaçların sağlıklı yollarla karşılanmasını sağlar
-
İlişkilerdeki tekrarlayan sorunları çözmeye yardımcı olur
-
Yaşam kalitesini ve öz güveni artırır
Ayrıca, şema terapisi bireylerin geçmiş travmalardan arınmalarını sağlayarak daha güçlü bir psikolojik dayanıklılık kazanmalarına olanak tanır.