GÖK TANRI: TANRILARIN EN BÜYÜĞÜ
Türk mitolojisinin temel karakterlerinden biri olan Gök Tanrı, tüm tanrıların yaratıcı ve göğün üstünde yaşayan en büyük varlık olarak anlatılır. Kaynaklar farklı olsa da çoğu anlatımda Gök Tanrı, evrenin ve diğer tanrıların yaratıcısıdır.
KAYRA HAN: DÜNYANIN VE İNSANIN YARATICISI
Gök Tanrı’nın oğlu olarak bilinen Kayra Han, dünyayı ve insanları yaratır. Üç oğlu vardır: Ülgen, Kızagan ve Mergen. Kayra Han, her şeyin yaratıcısı olarak da tanımlanır.
ÜLGEN: İNSAN GÖRÜNÜMLÜ TANRI
Yer üstünde yedi katlı bir dünyada oturan Ülgen, şaman ritüellerinde önemli bir figürdür. Ülgen’in yedi oğlu ve dokuz kızı vardır; kızları, esin perileri olarak bilinir.
AK ANA: YARATMA İLHAMINI VEREN TANRIÇA
Ülgen’e yaratma kudreti veren Ak Ana, deniz tanrıçası olarak da bilinir ve ışıkla temsil edilir. Mitlerde, Ülgen’e “Yaptım oldu!” sözünü öğretir.
MERGEN VE KIZAGAN: BİLGİNİN VE SAVAŞIN TANRILARI
Mergen, aklın ve bilginin temsilcisi olarak göğün yedinci katında oturur.
Kızagan ise güç ve savaş tanrısıdır, dokuzuncu katta kırmızı yularlı bir deve üzerinde tasvir edilir.
UMAY: KADINLAR, ÇOCUKLAR VE HAYVANLARIN KORUYUCUSU
Umay, çocukları, kadınları ve hayvanları koruyan tanrıçadır. Humay Kuşu olarak da bilinir ve gökte yaşadığı anlatılır.
ERLİK: YERALTININ SAHİBİ
Yeraltı dünyasının tanrısı Erlik, Ülgen’in oğullarından biridir. Koyu kırmızı bir güneş yaratarak, dokuz semerli boğa ile yeraltını yönetir.
KORUYUCU RUHLAR: SUYLA, YAYIK, KARLIK, UTKUÇI
Suyla: İnsanları kötülüklerden korur, şamanların yolunu açar.
Yayık: Ülgen ile insanlar arasında haberci ruh.
Karlık: Duman ile temsil edilen koruyucu ruh.
Utkuçı: Ülgen’in elçisi, şamanları gökyüzünde karşılar.
ALKARISI: KÖTÜLÜKLERİN ANASI
Alkarısı, lohusa kadınlara ve bebeklere musallat olur, kötü hastalıklar gönderir. Farklı tasvirlerde güçlü, kızıl saçlı ya da tek gözlü bir kadın olarak anlatılır.
OĞUZ KAĞAN: DESTANIN ANA KARAKTERİ
Oğuz Kağan, Türk boylarının atası ve Kadim Oğuz Türkmen Devleti’nin kurucusudur. Altı oğlu, Oğuz boylarını oluşturur.
ASENA: ANA KURT
Asena, Türeyiş Destanı’nda geçen dişi kurttur. Göktürklerin soyu, Asena’nın yavrularından gelmektedir. Erkek kurt olarak da farklı kaynaklarda yer alır.
Bu liste, Türk mitolojisinin zengin karakter dünyasını yansıtan temel figürlerden bazılarını sunuyor. Mitlerin farklı Türk boylarında farklı anlatılması, bu kültürel mirası daha da zengin kılıyor.