TÜİK’in 2024 sonuçlarına göre, Türkiye nüfusu 85 milyon 664 bin 944 kişiye yükseldi. Bu artışla birlikte bazı iller, büyükşehir statüsüne geçebilmek için gereken 750 bin nüfus eşiğine yaklaşmış durumda. Mevcut durumda Türkiye’de 30 büyükşehir bulunuyor. Kanuna göre, belediye sınırları ve çevresinde yaşayan nüfusun 750 bini geçmesi halinde o il, ekonomik gelişmişlik ve fiziksel yerleşim kriterleri dikkate alınarak büyükşehir belediyesine dönüştürülebiliyor.
BÜYÜKŞEHİR OLMA KRİTERİ NEDİR?
5393 sayılı Belediye Kanunu’na göre bir ilin büyükşehir belediyesi olabilmesi için sadece nüfus yeterli değil. Ancak temel şart, belediye sınırları ve yakın çevresindeki yerleşimlerin toplam nüfusunun 750 bini aşması. Bunun yanı sıra ilin ekonomik gelişmişliği, kentleşme oranı ve fiziki bütünlüğü de değerlendiriliyor.
Bugün 30 büyükşehir bulunan Türkiye’de, bu statüye son katılan il Ordu olmuştu. Yeni adaylar ise TÜİK verilerine göre netleşti.
TÜİK 2024 VERİLERİNE GÖRE BÜYÜKŞEHİR OLMAYA ADAY İLLER HANGİLERİ?
TÜİK’in açıkladığı 2024 nüfus sayımı sonuçlarına göre bazı iller 750 bin eşiğine yaklaşarak dikkat çekti. Bunlardan biri, bu sınırı kıl payı geçmiş durumda:
- Afyonkarahisar: 750 bin 193
Afyonkarahisar, 750 bin barajını aşarak yasal olarak büyükşehir olma hakkını kazanan ilk aday il konumunda. Meclis kararıyla birlikte yeni büyükşehir olabilir.
Nüfusu 750 binin altında kalsa da hızla artan diğer iller ise sırasıyla şöyle:
- Batman: 654 bin 528
- Sivas: 637 bin 007
- Tokat: 612 bin 674
- Adıyaman: 611 bin 037
- Elazığ: 603 bin 941
- Zonguldak: 586 bin 802
- Kütahya: 571 bin 078
- Şırnak: 570 bin 826
- Çanakkale: 568 bin 966
Bu iller, son yıllarda hem nüfus hem de ekonomik büyüme açısından dikkat çekiyor. Özellikle Batman, Sivas ve Tokat gibi illerde nüfusun 600 binin üzerinde seyretmesi, önümüzdeki dönemde bu şehirlerin büyükşehir olma ihtimalini güçlendiriyor.
HANGİ İLLER EŞİĞE EN YAKIN?
TÜİK verilerine göre Afyonkarahisar eşiği geçmiş durumda olsa da diğer iller de hızla yaklaşmakta. Batman, Sivas ve Tokat illerinde son 5 yılda düzenli nüfus artışı görülüyor. Elazığ, Adıyaman ve Zonguldak gibi iller ise özellikle göç politikaları ve yeni yatırımlarla nüfuslarını koruma eğiliminde. Çanakkale ve Kütahya’da ise üniversite ve sanayi yatırımları nüfus hareketliliğini destekliyor.
TÜRKİYE’DE KAÇ BÜYÜKŞEHİR VAR?
Halihazırda Türkiye’de 30 büyükşehir bulunuyor. Bunlar arasında İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Antalya ve Konya gibi nüfus yoğunluğu yüksek şehirler yer alıyor. Yeni büyükşehirlerin eklenmesi durumunda bu sayı 31’e yükselebilir.
Büyükşehir statüsüne geçmek, o ilin yatırım, ulaşım, altyapı ve yönetim yapısında köklü değişiklikler anlamına geliyor. Vergi gelirlerinin artması, hizmetlerin tek merkezden yürütülmesi ve ilçe belediyeleriyle koordinasyonun güçlenmesi bu dönüşümün en belirgin etkileri arasında.
YASAL SÜREÇ NASIL İŞLİYOR?
Bir ilin büyükşehir statüsüne kavuşabilmesi için TBMM tarafından kanun çıkarılması gerekiyor. İçişleri Bakanlığı, TÜİK verileri ve illerin gelişmişlik düzeylerini dikkate alarak değerlendirme yapıyor. Bu sürecin sonunda Resmî Gazete’de yayımlanacak kararla il, resmen büyükşehir statüsüne geçiyor.