Tıp dünyasında “altın kan” olarak bilinen Rh null kan grubu, dünyada yalnızca 50 civarında insanda bulunuyor. Bu son derece nadir grup, kan nakilleri açısından hayati önem taşıyor. Bilim insanları, hem bu kanın kökenini anlamak hem de yapay üretimini başarmak için yıllardır yoğun bir çalışma yürütüyor.
Kan nakilleri yaşam kurtarıcı olsa da, farklı kan grupları arasında tam uyum her zaman sağlanamıyor. ABO ve Rh sistemlerinin dışında 47 farklı kan grubu ve 366 antijen tanımlanmış durumda. Bu nedenle “O negatif evrensel donör” olarak bilinen kan grubu bile bazı durumlarda bağışıklık tepkisine yol açabiliyor.
RH NULL: TÜM RH ANTİJENLERİNDEN YOKSUN TEK KAN TÜRÜ
Rh sistemi, kendi içinde 50’den fazla antijen içeriyor. Rh null ise bu antijenlerin hiçbirine sahip olmayan tek grup olarak öne çıkıyor. Bu da Rh null bireylerinin neredeyse hiçbir kan grubundan nakil alamayacağı anlamına geliyor. Ancak bu kan, diğer Rh sistemleriyle yüksek uyumluluğu sayesinde birçok kişiye nakledilebiliyor.
Bu özellik, Rh null’u tıp dünyasında “altın” değerine taşıyor. Sadece nakillerde değil, bilimsel araştırmalarda da Rh null, referans olarak kullanılan en kıymetli biyolojik materyallerden biri olarak kabul ediliyor.
YAPAY ALTIN KAN ÜRETİMİNDE ÇIĞIR AÇAN ADIMLAR
Gen düzenleme teknolojilerindeki ilerlemeler, laboratuvar ortamında yapay kan üretimini mümkün kılmaya yaklaştırdı. İngiltere’nin Bristol Üniversitesi’nde çalışan bilim insanları, 2018 yılında Rh null benzeri hücreler üretmeyi başardı.
Crispr-Cas9 yöntemiyle ABO, Rh, Kell, Duffy ve GPB genlerini devre dışı bırakan ekip, bağışıklık sisteminin tepki verdiği antijenleri ortadan kaldırarak pek çok kan grubuyla uyumlu hücreler elde etti. Araştırmacılar, bu gelişmenin nadir kan gruplarına sahip hastalar için büyük bir adım olduğunu belirtiyor.
KÖK HÜCRE TEKNOLOJİSİNDE ULUSLARARASI YARIŞ
Altın kanın yapay olarak üretilmesine yönelik çalışmalar İngiltere ile sınırlı değil. ABD, Kanada ve İspanya’daki bilim insanları da kök hücrelerden Rh null benzeri yapılar elde etmeyi başardı.
• ABD’de kök hücrelerden özel kan türleri geliştirildi.
• Kanada’da A pozitif hücrelerden A ve Rh genleri silinerek O Rh null benzeri hücreler üretildi.
• İspanya’da Rh null hücreleri gen düzenleme ile O grubu formuna dönüştürüldü.