İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, 2025 Nobel Kimya Ödülü’nü metal-organik kafeslerin geliştirilmesi (MOF) alanındaki çalışmalarıyla üç bilim insanına verdi. Susumu Kitagawa, Richard Robson ve Omar M. Yaghi, kimya alanına yaptıkları yenilikçi katkılarla ödülün sahipleri oldu.
MOF’lar, moleküllerin içine girip çıkabileceği geniş boşluklara sahip yapılardır ve çevresel teknolojilerde, enerji depolamada ve su arıtımında çığır açıcı potansiyele sahiptir.
Omar Yaghi’nin ilham veren yaşam öyküsü
Filistinli bir ailenin çocuğu olarak 1965 yılında Ürdün’ün Amman kentinde doğan Omar Yaghi, sınırlı imkânlarla büyüdü. Elektriğe ve temiz suya erişimi kısıtlı bir evde yetişen Yaghi, 15 yaşında babasının teşvikiyle ABD’ye taşındı.
Bugün, MOF teknolojisinin öncüsü olarak bilinen Yaghi, geliştirdiği sistemlerle çöl havasından içme suyu elde etmeyi, karbondioksit yakalamayı ve hidrojen depolamayı mümkün kılıyor.
Bilimsel buluşların temeli
Metal-organik kafeslerin temeli, 1970’lerde Richard Robson’un molekül modelleriyle yaptığı deneysel çalışmalarla atıldı. Robson’un oluşturduğu yapılar başta kararsız bulunsa da, sonraki yıllarda Kitagawa ve Yaghi tarafından daha kararlı ve işlevsel hâle getirildi.
Bu çalışmalar sayesinde MOF’lar, gaz depolama, kataliz ve çevresel arıtma gibi birçok alanda kullanılmaya başlandı. Ayrıca Kitagawa’nın geliştirdiği esnek MOF’lar, gazların alınıp verilmesini sağlayan ‘nefes alan’ yapılar olarak tanınıyor.
21. yüzyılın devrim niteliğindeki malzemesi
Metal-organik kafesler, hem çevre dostu hem de yüksek verimli yapılarıyla 21. yüzyılın geleceğini şekillendiren malzemelerden biri olarak gösteriliyor. Bu buluş, kimyagerlere yeni tasarım yöntemleri ve sürdürülebilir çözümler sunarak bilimin sınırlarını genişletiyor.